Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği’nin (TÜSİAD) ı Ankara’da bir otelde gerçekleştirilen Yüksek İstişare Kurulu Toplantısı’nda konuşan TÜSİAD Yönetim Kurulu Lideri Orhan Turan, enflasyonla gayrete ait açıklamalarda bulundu.

Turan, enflasyonun gerçek kesim ve hanehalkları üzerindeki tesirinin giderek artığını vurgulayarak, “Enflasyonla çabanın gerektirdiği fedakarlıkların, hem gerçek kısmın hem de hanehalklarının dayanma gücünü zorlamaya başladığını görüyoruz. Bu nedenle, bu çabanın sırf para siyasetlerine dayanmaması, kamu kesitini de içine alacak formda bütüncül bir yaklaşımla yürütülmesi gerektiğini düşünüyoruz” dedi.

Turan, “TÜSİAD kurulduğundan beri ekonomik kalkınmayı odağına alır. Ama ekonomik kalkınmanın yolu rekabetçi piyasa iktisadının kurum ve kurallarının yerleşmesinden geçer. Bu da insan hakları üniversal unsurlarının, niyet, inanç ve teşebbüs özgürlüklerinin, laik hukuk devletinin, iştirakçi demokrasi anlayışının sağlanmasından farklı düşünülemez” tabirlerini kullandı.

“Ben de önümüzdeki kıymetli toplumsal ve ekonomik problemleri aşabilmek için demokratik süreçlerin işlerliğini muhafazanın değerini her fırsatta vurguluyorum” diyen Turan, “Çünkü, global jeopolitik rekabetin dünyaya büyük bir siyasal belirsizlik ve öngörülemezlik getirdiği bu periyotta, pusulamız demokrasi olmalıdır” tabirlerini kullandı.

“TERÖRÜN GERİ DÖNÜLMEZ BİR BİÇİMDE GÜNDEMDEN KALKMASI ELZEMDİR”

Suriye’de yaşanan siyasi gelişmelere ait değerlendirmelerde bulunan Turan, Esad rejiminin düşmesinin akabinde yeni bir sürecin başladığını söyledi. Turan, “Yerel, bölgesel ve milletlerarası düzlemdeki aktörler ortasında var olan şiddetli çıkar çatışmaları sürecin bundan sonra nasıl evrileceğine ait birçok belirsizlik ve öngörülemezlik yaratıyor. Suriye’nin sıkıntılarının çözülmesini ve istikrarın tesis olmasını temenni ediyoruz. Fakat, gelişmeleri yakından takip etmek gerekecek. Suriye’deki gelişmeler ülkemizi de yakından ilgilendiriyor. Dünyada terörden en çok etkilenen ülkelerden biriyiz. Terörün geri dönülmez bir biçimde gündemden kalkması elzemdir. Geçmişte tekraren sorunun tahlili doğrultusunda teşebbüslerde bulunuldu. Dünya örneklerine bakınca, somut demokratikleşme adımlarıyla pekişmeyen teşebbüslerin, kalıcı tahlil üretmediğini görüyoruz” diye konuştu.

“PARTİLERİMİZİN KAYYUM SIKINTISINI ÇÖZMEK İÇİN BAŞLATTIĞI DİYALOĞUN SORUNUN TAHLİLİNE KATKIDA BULUNMASINI UMUYORUZ”

“Temel hak ve özgürlüklerin ve hukuk devletinin garanti altına alınması hususlarında uzaklık alınması gerekiyor” diyen Turan, konuşmasında belediyelere atanan kayyumlara ait değerlendirmelerde bulundu. Turan, “Son devirde, vazifeden alınan seçilmiş mahallî yöneticilerin yerine atanmış yöneticilerin getirilmesini toplumsal istikrar ve refah amacıyla bağdaştıramadığımızı söylemiştik. Partilerimizin kayyım problemini çözmek için başlattığı diyaloğun sorunun tahliline katkıda bulunmasını umuyoruz. Ülkemizin dünyadaki siyasi ve ekonomik gücünü, demokrasisinin gücü ve hukuk devletinin sağlamlığı belirleyecektir” dedi.

“ENFLASYONLA UĞRAŞIN GEREKTİRDİĞİ FEDAKARLIKLARIN…”

“Son yıllardaki makroekonomik istikrarsızlık periyodunun akabinde uygulamaya geçilen rasyonel para siyasetleri sonucunda enflasyonla çabada yol kat etmeye başladık” diyen Turan, şunları kaydetti:

“Ancak enflasyon hala yüksek. Gelecek yıl için yapılan kestirimler de iyiliğe çıkmamız için daha vakte gereksinim olduğunu gösteriyor. Bu süreçte sıkı para siyasetinin ve iktisattaki soğumanın devam etmesi enflasyonla uğraşın bir modülü. Ancak enflasyonla gayretin gerektirdiği fedakarlıkların hem gerçek kesitin hem de hanehalklarının dayanma gücünü zorlamaya başlamış olduğunu da görüyoruz. Bu nedenle enflasyonla çabanın kamu kısmını de içine alacak biçimde sürdürülmesi gerektiğini düşünüyoruz. Aksi halde, yalnızca para siyasetine dayanan bir yaklaşım ile enflasyonla süratli ve sonuç alıcı bir gayret hem çok güç hem de tüm yükü gerçek kesitin ve hanehalklarının üzerine yüklüyor.

TURAN’DAN 2001 KRİZİ HATIRLATMASI

2001 krizi sonrasında uygulanan enflasyonla çaba programını hatırlıyoruz. Bu süreçte maliye siyaseti para siyaseti ile büyük bir eşgüdüm içinde uygulanmıştı. Kamu maliyesi disipline edilmiş, kamu harcamaları, kamu açıkları ve kamu borç yükü azaltılmıştı. Tıpkı vakitte, siyasi rant maksatlı kullanılan KİT’ler özelleştirilmiş, kamu monopollerine son verilmiş, ağır düzenleme altındaki alanlar serbestleştirilmişti. Yapısal ıslahatlarla birlikte AB üyelik sürecinin gerektirdiği mevzuat ahengi da hızlandırılmıştı. Türkiye hür piyasa iktisadının işlerliğini sağlamak doğrultusunda değerli bir aralık kaydetmişti.

“2001 KRİZİNDEN ÇIKIŞIN DEZENFLASYON SÜRECİNE İLHAM VERMESİ GEREKTİĞİNİ DÜŞÜNÜYORUZ”

Bu ıslahatların sonucu olarak Türkiye enflasyonu düşürmekle kalmamış, süratli bir büyüme patikasına da girmişti. Bu sürecin muvaffakiyetinde tahminen de en değerli öge, ardındaki siyasi kararlılık ve çok güçlü mutabakattı. 2001 krizinden tüm dünyaya örnek oluşturan bir muvaffakiyetle çıkılmış olmasının içinde bulunduğumuz dezenflasyon sürecine de ilham vermesi gerektiğini düşünüyoruz. O vakit olduğu üzere artık de maliye siyasetindeki disipline azami değer gösterilmesini gerekli görüyoruz.

“KAYITDIŞI İKTİSAT, KAMU KAYNAKLARININ VERİMSİZ FİRMALARIN FAALİYETLERİNİ SÜRDÜRMELERİ İÇİN KULLANILMASI MANASINA GELİR”

Geçen sene ve bu sene bütçe açığı yüzde 5 civarında. OVP’de belirlenmiş bütçe açığı gayelerinin tutturulması makroekonomik dengelerin tesis edilmesi açısından belirleyici olacak. Bu açıdan vergilemede ve kaynak tahsisinde aktifliğin sağlanması ve adaletin artırılması ve kayıt dışılıkla kararlı biçimde gayret hususlarında güçlü adımlara muhtaçlık olduğunu düşünüyoruz. Kayıtdışı ile çaba dezenflasyon sürecine takviye olmaya ilaveten piyasa iktisadının temellerinin geliştirilmesi ve verimliliğin yükseltilmesine de hizmet edecektir. Kayıtdışı yalnızca vergi geliri kaybı manasına gelmez; firmalar açısından finansmana erişim sorunu, çalışanlar açısından ise toplumsal güvenlik ve işyeri güvenliği problemleri ile iç içe geçer. Kayıtdışı faaliyet çoklukla verimsizlikle bir arada seyreder. Verimsiz ve kayıtdışı çalışan firmaların faaliyetlerini sürdürmeleri iş ve aş yaratılmasını sağlıyor gözükse de aslında yeni, verimli ve kayıtiçi çalışan firmalar için piyasada rekabet şartlarını bozar ve sonuçta daha fazla iş yaratılmasını mahzurlar. Kayıtdışı iktisat, kamu kaynaklarının verimsiz firmaların faaliyetlerini sürdürmeleri için kullanılması manasına gelir. Meğer kaynaklarımız kıt ve bunları aktif kullanmalıyız.”

“KAMU ÇALIŞANI SAYISINDAKİ ARTIŞ KAMU HİZMETLERİNDEN DUYULAN MEMNUNİYETE YANSIMIYOR”

Kamu harcama ıslahatı çerçevesinde; iktisadın faal işleyişine katkısı olmayan kamu harcama kalemlerinde önemli tasarrufa gidilmesine, iktisadın aktif işleyişine dayanak verecek olan eğitim, teknoloji, üretimin tekrar yapılandırılması üzere alanlarda kamu kaynaklarının artırılmasına ve toplumsal devlet sorumluluğunun direkt, açık ve şeffaf uygulanan bir toplumsal siyaset ile yerine getirilmesine muhtaçlık olduğunu söyleyen Turan, “Türkiye’de kamu çalışanlarının sayısındaki daima artışa bakıldığında her bir hizmet kategorisi için kamu hizmetlerinin niceliğini, niteliğini ve verimliliğini ele almak gerektiği görülüyor. 2007’de 2 milyon civarında olan kamu işçisi sayısı 2017’den sonra süratli bir artışa geçerek evvel 5 milyona bu sene de 5.3 milyona ulaşıyor. Ancak, kamu işçisi sayısındaki artış kamu hizmetlerinden duyulan memnuniyete yansımıyor. Bu artış ek istihdam yaratmaya yarıyor” dedi.

“BELEDİYE KREŞLERİNİ KAPATMAK YERİNE YAYGINLAŞTIRMALIYIZ”

Kamu kaynaklarının aktif kullanılması için hedef ve araç ortasındaki ahengin gözden kaçırılmaması gerekitğini söyleyen ve kamunun tüm alanlarda küçülmesi değil, tam karşıtı kimi alanlara ayrılan kamu kaynaklarının artırılması gerektiğinin altını çizen Turan, kelamlarını şöyle konuştu:

“Daha fazla kamu kaynağına muhtaçlığın en yüksek olduğu alan eğitim. İlköğretimden yükseköğretim seviyesine kadar öğrenci başına yıllık harcamalar karşılaştırıldığında, Türkiye OECD ülkeleri ortasında son sıralarda yer alıyor. Şayet tüm çocuklara fırsat eşitliği sağlayacaksak okul öncesinden yükseköğretime, eğitime kâfi kamu kaynağı ayırmalıyız. Ayrıyeten eğitime ayırdığımız kaynakları da daha aktif kullanmalıyız. Kaynaklar öbür yerlere değil, eğitimin niteliğini, çocukların ve öğretmenlerin uygun olma halini ve okulların şartlarını güzelleştirmeye ayrılmalı. 3-5 yaş ortası çocuklarda okullaşma oranı MEB 2023-2024 istatistiklerine nazaran yüzde 52.6 ile OECD ülkeleri ortasında en düşük noktalarda. Eğitim değerli zira akla ve bilime dayanan, çağın sağladığı imkanlardan yararlanan kapsayıcı bir eğitimle gençleri geleceğe hazırlayamazsak dünyada karar süren değişime ahenk sağlayamayız.

“BİLİYORUZ Kİ SAĞLIKLI BİR İKTİSADIN BİRİNCİ KOŞULU ÜRETİMDİR; ÜRETİM ARTIŞI YOKSA SORUN VARDIR”

Geçen hafta açıklanmış olan büyüme bilgileri sanayi üretiminin yüzde 2,2 gerilediğini ortaya koydu. Aslında 2022’nin birinci çeyreğinden bu yana sanayi üretimindeki artış, daima olarak gayrisafi yurt içi hasıladaki artışın altında kalmış. 2022 yılında toplam büyüme yüzde 5,3 iken sanayi üretimi artışı yüzde 1,2 olmuş. 2023 yılında da yüzde 5,1’lik toplam büyümeye karşılık sanayi üretimindeki artış yüzde 1,6’da kalmış. Bu yılın tamamı için de fotoğraf emsal olacak. Bu yılın ikinci çeyreğine kadar tarım bölümünde de üretim artışı daima gayrisafi yurt içi hasıladaki artışın altında. Hizmetler kesiminde ise son beş çeyreğin dördünde birebir durum görülüyor. Biliyoruz ki sağlıklı bir iktisadın birinci kuralı üretimdir; üretim artışı yoksa sorun vardır. Üretim yavaşlıyorken tüketim canlı kalmaya devam ediyorsa dış açıkla ve enflasyonla uğraş zorlaşır.

“AÇIKÇASI, ÜRETİM YAPISINDA SÜRATLİ VE RADİKAL BİR DÖNÜŞÜM ŞART”

Enflasyonda kalıcı muvaffakiyet için endüstride, tarım ve hayvancılıkta ve hizmetler dalında üretim şartlarının uygunlaştırılması gerekir. Ama üretim yapısında dönüşümünün sağlanması, dünyada karar süren teknolojik değişimlere ve etraf ve güç siyasetlerindeki eğilimlere ahenk sağlamak için de kaide. Dünya üretimi ve ticareti artık yüksek teknolojili eserlerde meydana geliyor. Düşük teknolojili dallarda düşük fiyatlarla rekabet ederek yavaşlayan global ticaret ortamında ihracatımızı artırmaya devam edemeyiz. İhracatımızda yüksek teknolojili eserlerin hissesini artırmalıyız. Ancak ülkemizde yüksek teknoloji faaliyetlerinde yer alan teşebbüslerin oranı yüzde 1 bile değil. Açıkçası, üretim yapısında süratli ve radikal bir dönüşüm koşul. Her teknolojik değişim, firmalar ortasındaki rekabeti ağırlaştırıyor.