Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yer alan “Hanehalkı Enflasyon Beklentileri ve Hizmet Enflasyonu” başlıklı tahlilde, son devirde görülen hanehalkı enflasyon beklentilerindeki güzelleşmenin, dezenflasyon sürecine yalnızca talep kaynaklı değil, arz kaynaklı olarak da dayanak vereceğini gösterdiği belirtildi.

TCMB’nin internet sitesinde TCMB çalışanları Uzman Ahmet Duhan Yassa ve Yardımcı Ekonomist Barbaros Eriş tarafından hazırlanan bir tahlil yayımlandı.

Analizde, enflasyonla uğraşta muvaffakiyetin, hanehalkı enflasyon beklentileri ve hizmet enflasyonunda güzelleşmeyle yakından bağlı olduğu belirtilerek, yakın periyotta hanehalkı enflasyon beklentilerindeki güzelleşmenin piyasa iştirakçilerine kıyasla gecikmeli gerçekleşirken hizmet fiyatlarındaki katılığın da enflasyondaki düşüşü yavaşlatan bir öge olduğu vurgulandı.

İktisat yazınının, gerçekleşen enflasyondan hanehalkı enflasyon beklentilerine bir geçişkenlik olabileceğini gösterdiği kaydedilen tahlilde, şu sözlere yer verildi:

“Özellikle besin ve akaryakıt gibi eserlerdeki fiyat artışları hanehalkının enflasyon beklentisini daha da üst taşıyabiliyor. Başka yandan, yüksek enflasyon beklentileri de gerçekleşen enflasyonun belirleyicisi pozisyonunda. Hanehalkı enflasyon beklentisi, tüketim eğilimini artırıcı bir öge olarak mal ve hizmet enflasyonunu talep tarafıyla etkileyebiliyor. Öte yandan, beklenen ve gerçekleşen enflasyon ortasındaki bu iki istikametli bağ, hanehalkının birtakım hizmetleri arz eden kesim olması nedeniyle talebin yanı sıra arz taraflı tesirleri de yansıtıyor. Örneğin, hanehalkları, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sepetinde yer alan mesken içi hizmetler, kuaförlük ve fotoğrafçılık üzere hizmetleri direkt sunarak bu kalemlerin fiyatlarını belirleme gücüne sahip. Hasebiyle, hanehalkı enflasyon beklentisi ile gerçekleşen hizmet enflasyonu ortasındaki münasebette arz taraflı faktörler de tesirli olabilir.”

Analizde, arz taraflı tesirleri incelemek emeliyle, hanehalkının verdiği konut içi hizmetler ya da esnaf olarak sunduğu berberlik üzere kalemlerin bu kesim tarafından sağlanan hizmetler olarak sınıflandırıldığı belirtilerek, bu sınıflama çerçevesinde, son yıllarda hanehalkı tarafından sunulan hizmetlerde enflasyonun hem TÜFE endeksine hem de hizmet-TÜFE endeksine oranla daha yüksek gerçekleştiğinin görüldüğü aktarıldı.

2020 Ocak-2024 Kasım devrinde, hanehalkının sunduğu hizmetlerin fiyat endeksinin genel TÜFE’ye kıyasla yüzde 21, TÜFE-hizmet endeksine kıyasla da yaklaşık yüzde 11 daha fazla artmış durumda olduğu belirtilen tahlilde, “Daha ayrıntılı incelendiğinde ise fiyat artışındaki bu ayrışmanın hanehalkı enflasyon beklentileriyle yakından bağlantılı olduğu görülüyor.” değerlendirmesine yer verildi.

Analizde, enflasyon beklentilerinde hanehalkının sektörel farkının üst istikametli seyrettiği devirlerde, hanehalkı tarafından sunulan hizmet kalemlerinde öteki hizmet eserlerine karşı izafî fiyatların da arttığı vurgulanarak, “Bu durum, hanehalkının bozulan enflasyon beklentisini kendi sunduğu hizmet fiyatlarına yansıttığını ima ediyor.” tabirleri kullanıldı.

Bu bağlantının varlığının ekonometrik olarak test edildiğinde öncü bulguları doğrulayan sonuçlar elde edildiği kaydedilen tahlilde, bulguların, hanehalkının sunduğu hizmetlerin enflasyonuyla hanehalkı enflasyon beklentisinin olumlu bir bağı olduğunu gösterdiği belirtildi.

Analizde, regresyon sonuçlarına nazaran, hanehalkıyla piyasa enflasyon beklentisi ortasındaki farkta yüzde 10’luk bir artışı takiben, bir sonraki ayda bu kesim tarafından sunulan hizmetlerde öbür tüm eserlere (TÜFE) kıyasla 0,42 puan yani 42 baz puanlık bir aylık enflasyon artışı olduğunun görüldüğü aktarılarak, şunlar kaydedildi:

“Ayrıca, elde edilen sonuçlar bu bağın yalnızca fiyat artış periyotlarına has olmadığını da gösteriyor. Fiyat artışının yaşandığı devirler hariç tutulduğunda, enflasyon beklentilerinde meydana gelen yüzde 10’luk bir bozulma, bir sonraki ayda kelam konusu hizmetlerde başka tüm eserlere kıyasla 24 baz puanlık bir aylık enflasyon artışını ima ediyor. Bu ilgi yalnızca hizmet eserlerine kıyasla ele alındığında ise aylık 19 baz puanlık bir enflasyona işaret ediyor.

Özetle, bulgular yüksek hanehalkı enflasyon beklentilerinin hanehalkının sunduğu hizmetler kanalıyla da hizmet fiyatlarındaki katılığın belirleyicilerinden biri olduğuna işaret ediyor. Hasebiyle, bulgularımız son devirde görülen hanehalkı enflasyon beklentilerindeki güzelleşmenin, dezenflasyon sürecine yalnızca talep kaynaklı değil, arz kaynaklı olarak da dayanak vereceğini gösteriyor.”